Μουσική Πληροφόρηση
Επτανησιακή και Αθηναϊκή καντάδα
Τα Επτάνησα έως τον 19ο αιώνα
Τα Επτάνησα αποτελούν για τον ελλαδικό χώρο μια νησίδα πολιτισμού με αρκετές ιδιαιτερότητες, αφού τα νησιά αυτά δεν γνώρισαν παρά ελάχιστη οθωμανική κατοχή κι αυτή μόνο στη Λευκάδα, ενώ αποτέλεσαν κτήσεις της Γαληνότατης Δημοκρατίας της Βενετίας με πρώτη την Κέρκυρα, ήδη από το 1386 Οι Έλληνες Ζωγράφοι, Εκδόσεις Μέλισσα, Τόμος 3 σελ. 50 Χαράλαμπου Παχή (Κέρκυρα 1844 – 1891) «Κέρκυρα» Οι Έλληνες Ζωγράφοι, Εκδόσεις Μέλισσα, Τόμος 3 σελ. 50 Χαράλαμπου Παχή (Κέρκυρα 1844 – 1891) «Κερκυραία κόρη» Οι Έλληνες Ζωγράφοι, Εκδόσεις Μέλισσα, Τόμος 3 σελ. 320 Φραντζέσκο Πίτζε (1822 – 1862) «Το φρούριο της Κέρκυρας» . Έτσι λοιπόν η ιταλική επιρροή στη μουσική ζωή της Επτανήσου είναι προφανής και έντονη. Τα Επτάνησα ήλθαν σε επαφή με την έντεχνη – λόγια μουσική της δύσης και το μουσικό ύφος που αναπτύχθηκε, ακόμα και στην λαϊκή μουσική, υπακούει σε μεγάλο βαθμό στους κανόνες της δυτικής αρμονίας.
Η επτανησιακή καντάδα
Έξοχο δείγμα επτανησιακού λαϊκού αστικού τραγουδιού είναι η καντάδα Οι Έλληνες Ζωγράφοι, Εκδόσεις Μέλισσα, Τόμος 3 σελ. 51 Χαράλαμπου Παχή (Κέρκυρα 1844 – 1891) «Πρωτομαγιά στην Κέρκυρα» Οι Έλληνες Ζωγράφοι, Εκδόσεις Μέλισσα, Τόμος 3 σελ. 45 Κωνσταντίνου Ιατρά (Ζάκυνθος 1811 – Ζάκυνθος 1888) «Μητέρα και κόρη» Οι Έλληνες Ζωγράφοι, Εκδόσεις Μέλισσα, Τόμος 3 σελ. 49 Γεώργιου Άβλιχου (Κεφαλονιά 1842 – 1909) «Πορτρέτο ανδρός» «Το καϊκάκι» – Ποίηση Ανδρέα Λασκαράτου, μουσική αγνώστου Γιαλό – γιαλό (Εις τον αφρό της θάλασσας) – Άγνωστοι δημιουργοί . Το όνομά της προέρχεται από το λατινικό ρήμα cantare που σημαίνει τραγουδώ. Οι καντάδες χαρακτηρίζονται από τη δυτική πολυφωνία τύπου πρίμο – σεκόντο – μπάσο και η κάθε φωνή εκτελείται συνήθως από πολλά πρόσωπα και όχι «σόλο». Αρκετές δημιουργήθηκαν από συνθέτες που κατά κύριο λόγο ανήκουν στην Επτανησιακή Μουσική Σχολή και στην Νεοελληνική Εθνική Μουσική Σχολή (Βλέπε ενότητα για την ελληνική λόγια μουσική), όπως ο Διονύσιος Λαυράγκας Λομπαρδιανοί – Μουσική Διονύσιος Λαυράγκας, ποίηση αγνώστου «Κεφαλονιτοπούλα» - Μουσική Διονύσιος Λαυράγκας, Ποίηση αγνώστου «Λαλούν τ΄ αηδόνια» – Μουσική Διονύσιος Λαυράγκας, Ποίηση αγνώστου , ενώ στίχους έγραψαν πολλοί ποιητές μεταξύ των οποίων και ο Διονύσιος Σολωμός ► «Φαρμακωμένη» - Ποίηση Διονύσιου Σολωμού, μουσική αγνώστου . Για αρκετές όμως δεν γνωρίζουμε από ποιους δημιουργήθηκαν.
Οι καντάδες συνοδεύονταν συνήθως από κιθάρες και μαντολίνα, ενώ συχνά οι παρέες τις τραγουδούσαν και χωρίς τη συνοδεία οργάνων.
Η Αθηναϊκή καντάδα
Η επτανησιακή καντάδα φαίνεται να πέρασε στην ηπειρωτική Ελλάδα μετά την ένωση το 1863. Διαδόθηκε ταχύτατα και έγινε ιδιαίτερα αγαπητή στα αστικά κέντρα, γεγονός που σηματοδοτεί την γέννηση της Αθηναϊκής καντάδας Οι Έλληνες Ζωγράφοι, Εκδόσεις Μέλισσα, Τόμος 3 σελ. 91 Βικέντιου Λάντσα (Βενετία 1822 – Αθήνα 1902) «Η Ακρόπολη» Οι Έλληνες Ζωγράφοι, Εκδόσεις Μέλισσα, Τόμος 3 σελ. 348 Μαθιόπουλου Παύλου (Αθήνα 1867 – 1956) «Η λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας μετά τη βροχή» Οι Έλληνες Ζωγράφοι, Εκδόσεις Μέλισσα, Τόμος 3 σελ. 87 Λουδοβίκου Θείρσιου (1825-1909) «Κλεονίκη Γενναδίου» «Κελαηδήστε ωραία μου πουλάκια» - άγνωστοι δημιουργοί , που συνδέεται με τους Αθηναίους ρομαντικούς ποιητές του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα Οι Έλληνες Ζωγράφοι, Εκδόσεις Μέλισσα, Τόμος 3, Γεώργιου Ροϊλού (Στεμνίτσα Γορτυνίας 1867 - Αθήνα 1928) «Οι ποιητές» , όπως Γεώργιος Δροσίνης ► «Η αμυγδαλιά» – Ποίηση Γεώργιος Δροσίνης μουσική αγνώστου «Αν παρήλθον οι χρόνοι εκείνοι» - Ποίηση Γεώργιου Δροσίνη, μουσική αγνώστου , Αριστοτέλης Βαλαωρίτης ► «Η αγράμπελη» - Ποίηση Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, Μουσική αγνώστου , Ιωάννης Πολέμης ► «Δυο γλυκά ματάκια» - Ποίηση Ιωάννη Πολέμη, μουσική αγνώστου , Τίμος Μωραϊτίνης «Στης Πλάκας τις ανηφοριές» - Ποίηση Τίμου Μωραϊτίνη, μουσική αγνώστου κ.λπ.
Η Αθηναϊκή καντάδα δημιουργήθηκε, καλλιεργήθηκε και εξελίχθηκε παράλληλα με το Αθηναϊκό τραγούδι (βλέπε σχετική ενότητα) Οι Έλληνες Ζωγράφοι, Εκδόσεις Μέλισσα, Τόμος 1 σελ. 211 Κωνσταντίνος Βολανάκης (Ηράκλειο Κρήτης 1837 – Πειραιάς 1907) «Δρόμος με κυπαρίσσια» Οι Έλληνες Ζωγράφοι, Εκδόσεις Μέλισσα, Τόμος 3 σελ. 338 Ιάκωβου Ρίζου (1849-1926) «Στην ταράτσα» Οι Έλληνες Ζωγράφοι, Εκδόσεις Μέλισσα, Τόμος 3 σελ. 217 Ιωάννη Δούκα (1838-1916) «Ο μαθητής» . Αθηναϊκές καντάδες συνέχισαν να γράφονται, ευνοημένες από το ρομαντικό κλίμα της εποχής, μέχρι και την δεκαετία του 1930 Οι Έλληνες Ζωγράφοι, Εκδόσεις Μέλισσα, Τόμος 3 σελ. 332 Περικλή Πανταζή (Αθήνα 1849 – Βρυξέλλες 1884) «Στην παραλία» Οι Έλληνες Ζωγράφοι, Εκδόσεις Μέλισσα, Τόμος 1 σελ. 335 Πολυχρόνης Λεμπέσης (Σαλαμίνα 1848 – Αθήνα 1913) «Μαρία Δραγούμη» .
Η Αθηναϊκή καντάδα διαφέρει από την Επτανησιακή στο ότι η πρώτη διαθέτει λόγιο χαρακτήρα, ενώ η δεύτερη φέρει πιο έντονα το λαϊκό στοιχείο.
Πάμε να κάνουμε μια καντάδα;
Η καντάδα συνδέθηκε στενά με τη συνήθεια των νέων να τραγουδούν τα βράδια κάτω από το παράθυρο της αγαπημένης τους εκφράζοντας με τον τρόπο αυτό τα αισθήματά τους. Έτσι καθιερώθηκε η έκφραση «πάμε να κάνουμε μια καντάδα;» Ωστόσο στο ρεπερτόριο που χρησιμοποιούσαν για το σκοπό αυτό δεν περιλαμβάνονταν μόνο καντάδες, αλλά και διάφορα άλλα τραγούδια.
Επτανησιακή και Αθηναϊκή Καντάδα
Δυστυχώς, δεν υπάρχουν ιστότοποι που να ασχολούνται αποκλειστικά, ούτε καν ικανοποιητικά, με την καντάδα. Οι περισσότεροι είναι τουριστικοί ιστότοποι της Ελλάδας ή του εξωτερικού που αναφερόμενοι στις ομορφιές των νησιών του Ιονίου, αναφέρουν απλά την καντάδα ως ένα ακόμη από τα παλιά / γραφικά έθιμα του τόπου, χωρίς να ασχολούνται με την ιστορία της, τους στίχους, ή τη μορφή της, με τρόπο που θα έδινε μια ολοκληρωμένη εικόνα σε κάποιον που αναζητά πληροφορίες χωρίς να έχει ακροαματική εμπειρία του είδους. Αλλά και σε πιο ειδικούς ιστότοπους, η καντάδα εμφανίζεται μονάχα σε σχέση με άλλα, σύγχρονά της, είδη τραγουδιού.
Κατηγορίες
Η Καντάδα 
Στον ιστότοπο αυτόν του μπουζουκτσή Σπύρου Σκορδίλη, υπάρχει μια ιστοσελίδα (Αρχή Τραγουδιών / Song History) για τα ελληνικά τραγούδια, ανάμεσα στα οποία και η καντάδα. Καίτοι το κείμενο είναι μόλις δύο παράγραφοι, έχει τις περισσότερες πληροφορίες από κάθε άλλο ιστότοπο για το είδος.
http://www.greekmusicus.com/
Επτανησιακή καντάδα και αθηναϊκό τραγούδι
Στην εισαγωγή στον ιστότοπο αυτόν για το ρεμπέτικο, θα βρείτε ιστορικά στοιχεία για τα πρώτα βήματα του αθηναϊκού τραγουδιού και του ελληνικού μελοδράματος, όταν "ξεπηδούν μικρές ή μεγάλες ελληνικές χορωδίες με κιθάρες και μαντολίνα και Έλληνες ποιητές γράφουν στίχους για τραγούδια,... [ενώ] σημαντικό ρόλο έπαιξε ασφαλώς και η επτανησιακή καντάδα...χαρακτηριστικό είδος τραγουδιού που ξεκινάει από την Κεφαλονιά και μάλιστα από το Ληξούρι..."
http://www.rebetiko.gr/history.php
Τα είδη της ελληνικής μουσικής στις αρχές του 20ού αι.
Στο κείμενο του Φοίβου Ανωγειανάκη, «Για το ρεμπέτικο τραγούδι», Επιθεώρηση Τέχνης 79: σ. 184-200. 1961, θα βρείτε στοιχεία για το διαχωρισμό των μουσικών ειδών της ελληνικής λαϊκής μουσικής -τουλάχιστον για τις αρχές του 20ού αι.- ανάμεσα στα οποία είναι και η καντάδα.
http://www.rebetiko.gr/history.php
Οργανα στην καντάδα
Σ'αυτό το άρθρο στον ιστότοπο του in.gr, που έχει πληροφορίες από το Μουσείο Λαϊκών Οργάνων, αναφέρονται το μαντολίνο και η κιθάρα ως "τα βασικά όργανα της μαντολινάτας, του συγκροτήματος που συνοδεύει την αστική λαϊκή μουσική (αθηναϊκή και επτανησιακή καντάδα) από τα τέλη του 19ου αιώνα."
http://www.in.gr/ath/museum/article887.asp
Ιόνια νησιά 
Στην ιστοσελίδα αναφέρεται ότι εκεί άνθισε ένα χαρακτηριστικό είδος λαϊκού τραγουδιού, η περίφημη «καντάδα», με μια χαρακτηριστική μελωδική δομή, έξω από το μουσικό ιδίωμα των δημοτικών τραγουδιών.
http://www.hellogreece.gr/eptanisa.html
Κεφαλλονιά
Στην ιστοσελίδα αναφέρεται ότι στο νησί ιδιαιτερότητα αποτελεί η "αριέτα", είδος τραγουδιού που θυμίζει έντονα την ζακυνθινή "αρέκεια". Πρόκειται για λαϊκό τραγούδι το οποίο κατευθύνει η μουσικοακουστική αντίληψη των τραγουδιστών και είναι εντελώς διαφορετικό από την γνωστή καντάδα.
http://www.greek-tourism.gr/kefalonia/politismos.htm
Κέρκυρα 
Για το μουσικοχορωδιακά συγκροτήματα "Κερκυραϊκή Καντάδα" και "Χορωδία Κέρκυρας" που ιδρύθηκαν το 1954.
http://www.terrakerkyra.gr/history/en/politismos/polit-foreis03.html
Η Ζακυνθινή καντάδα
Στην ιστοσελίδα, η καντάδα ορίζεται ως "τετραφωνία με ενδιάμεσες φωνές" που αποτελεί ακόμα αγαπημένη μουσική για τους ντόπιους. Οι καντάδες αντανακλούν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της Ζακυνθινής ψυχής, ευαίσθητο και ρομαντικό. Εξυμνούν την φύση και τον Έρωτα και έως σήμερα σιγοτραγουδιούνται ακόμα και από τους νεότερους.
http://www.zakynthion.gov.gr/Default.aspx?tabid=556&language=en-US
Καντάδα και Ζάκυνθος
http://www.gozakynthos.gr/gr/zakynthos.arts.culture.music.php
Η Καντάδα του Σιορ Διονύσου (από τις φιγούρες του Καραγκιόζη)
Μονάχα στο αγγλικό τμήμα του ιστότοπου, στις πληροφορίες για την φιγούρα του Σιορ Διονύσιου, θα βρείτε και το κείμενο της καντάδας-σήματος κατατεθέν του.
http://www.karaghiozis.net/glossary/FigureList.asp?ID=38